Chỉnh sửa màu sắc cho
hình ảnh là một trong những chức năng quan trọng nhất của Photoshop, vì
vậy việc tìm hiểu về lý thuyết màu sẽ giúp bạn sử dụng Photoshop một
cách hiệu quả.
I. Mô hình màu cộng (additive color model)
Màu cộng là nền tảng của mọi màu sắc, vì bắt nguồn từ nguyên lý cảm nhận màu của mắt. Võng mạc trong đáy mắt người có những tế bào hình nón nhạy cảm với các màu đỏ (red), lục (green) và lam (blue). Các tế bào này truyền tín hiệu riêng lẻ đến não bộ, ở đó hình ảnh được tổng hợp thành tất cả màu sắc. Ngoài ra còn có tế bào hình que nhạy cảm với các sắc độ sáng tối của màu sắc.
I. Mô hình màu cộng (additive color model)
Màu cộng là nền tảng của mọi màu sắc, vì bắt nguồn từ nguyên lý cảm nhận màu của mắt. Võng mạc trong đáy mắt người có những tế bào hình nón nhạy cảm với các màu đỏ (red), lục (green) và lam (blue). Các tế bào này truyền tín hiệu riêng lẻ đến não bộ, ở đó hình ảnh được tổng hợp thành tất cả màu sắc. Ngoài ra còn có tế bào hình que nhạy cảm với các sắc độ sáng tối của màu sắc.
Chúng ta cảm nhận được màu sắc nhờ ánh sáng phản chiếu
từ vật thể và đi đến mắt của chúng ta
Năm 1704, nhà bác học nổi tiếng người Anh Isaac
Newton đã phân giải được ánh sáng trắng thành 7 sắc cầu vồng là tím -
chàm - lam - lục - vàng - cam - đỏ, trong đó tím, chàm, vàng, cam có thể
tạo ra từ đỏ, lục và lam. Do đó đỏ, lục và lam được xem là 3 màu căn
bản (primary colors) để tạo ra bất kỳ màu sắc nào khác.
Mặt khác, khoa học cũng chứng minh ánh sáng chính là một dạng năng lượng được bức xạ dưới dạng sóng lan tỏa với vận tốc 300.000 km/giây. Ánh sáng có màu khác nhau là do bước sóng khác nhau. Quang phổ mà mắt người nhìn thấy được chỉ là một khe rất hẹp trên thang sóng điện từ, trải từ sắc tím thẫm 380nm (nanomét, đơn vị đo chiều dài bằng 1 phần triệu milimét) đến sắc đỏ thẫm 780nm.
Mặt khác, khoa học cũng chứng minh ánh sáng chính là một dạng năng lượng được bức xạ dưới dạng sóng lan tỏa với vận tốc 300.000 km/giây. Ánh sáng có màu khác nhau là do bước sóng khác nhau. Quang phổ mà mắt người nhìn thấy được chỉ là một khe rất hẹp trên thang sóng điện từ, trải từ sắc tím thẫm 380nm (nanomét, đơn vị đo chiều dài bằng 1 phần triệu milimét) đến sắc đỏ thẫm 780nm.
Quang phổ khả kiến
Nguời ta gọi mô hình màu cộng là mô hình RGB. Nguyên
lý này được ứng dụng trong công nghệ chế tạo màn hình tivi, màn hình máy
vi tính, kỹ thuật video, chiếu sáng…
Tất cả các màu nằm trong quang khổ khả kiến đều có thể được tạo ra
bằng cách thay đổi cường độ của 3 ánh sáng: red, green, blue
Trong Photoshop:
| R | G | B | |
| Đỏ (Red) | 255 | 0 | 0 |
| Lục (Green) | 0 | 255 | 0 |
| Lam (Blue) | 0 | 0 | 255 |
| Lam - lục (Cyan) | 0 | 255 | 255 |
| Đỏ cánh sen (Magenta) | 255 | 0 | 255 |
| Vàng (Yellow) | 255 | 255 | 0 |
| Đen | 0 | 0 | 0 |
| Trắng | 255 | 255 | 255 |
| Xám 50% | 128 | 128 | 128 |
II. Mô hình màu trừ (subtractive color model)
Mô hình màu cộng bắt đầu từ màu đen (một màn hình tivi trống và cộng màu R, G, B để có được màu trắng). Ngược lại mô hình màu trừ bắt đầu với màu trắng (một tờ giấy trắng được chiếu bằng ánh sáng trắng và trừ đi màu R,G, B của ánh sáng trắng để có được màu đen).
Việc loại bỏ ánh sáng R, G, B được thực hiện bằng việc in chồng các màu mực lam - lục (cyan), đỏ cánh sen (magenta) và vàng (yellow). Mực Cyan có tác dụng hấp thu ánh sáng red, mực Magenta hấp thu ánh sáng green, mực Yellow hấp thu ánh sáng blue.
Mô hình màu cộng bắt đầu từ màu đen (một màn hình tivi trống và cộng màu R, G, B để có được màu trắng). Ngược lại mô hình màu trừ bắt đầu với màu trắng (một tờ giấy trắng được chiếu bằng ánh sáng trắng và trừ đi màu R,G, B của ánh sáng trắng để có được màu đen).
Việc loại bỏ ánh sáng R, G, B được thực hiện bằng việc in chồng các màu mực lam - lục (cyan), đỏ cánh sen (magenta) và vàng (yellow). Mực Cyan có tác dụng hấp thu ánh sáng red, mực Magenta hấp thu ánh sáng green, mực Yellow hấp thu ánh sáng blue.
Mực Cyan hấp thu ánh sáng đỏ - mực Magenta hấp thu ánh sáng lục -
mực Yellow hấp thu ánh sáng lam
Bất kỳ màu nào trong khoảng màu phục chế (CMYK gamut)
được đều có thể đạt được bằng cách thay đổi tỷ lệ mực màu C, M, Y. Mô
hình màu trừ được sử dụng cho kỹ thuật nhiếp ảnh màu hiện đại và trong
tất cả các quá trình in màu công nghiệp. Trên thực tế do mực in không
tinh khiết nên khi 3 màu C, M, Y chồng lên nhau vẫn không tạo ra được
màu đen thật sự. Và ngành in phải dùng thêm một bản in với mực đen để bổ
trợ cho C, M, Y để tạo thêm chi tiết và chiều sâu cho hình ảnh.
Trong ngành in, 4 màu CMYK được gọi là 4 màu process colors
Trong in ấn, để tạo ra màu đỏ cờ (Red) người ta in chồng đỏ cánh sen (Magenta) và vàng (Yellow). Tương tự ta có:
| C (%) | M(%) | Y(%) | K(%) | |
| Đỏ cờ (Red) | 0 | 100 | 100 | 0 |
| Xanh lá (Green) | 100 | 0 | 100 | 0 |
| Xanh tím (Blue) | 100 | 100 | 0 | 0 |
| Màu trắng | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Cam | 0 | 50 | 100 | 0 |
| Xanh ngọc | 40 | 0 | 20 | 0 |
| Xanh bầu trời | 60 | 20 | 0 | 0 |
| Màu hồng | 5 | 40 | 5 | 0 |
| Màu be | 5 | 5 | 15 | 0 |
Bằng kỹ thuật tram hóa (screening) hình ảnh màu được phục chế bằng cách in chồng các hạt tram (screen dot) với 4 màu C, M, Y, K theo 4 góc khác nhau
III. Mô hình HSB (Hue, Saturation, Brightness)
a. Hue (sắc màu): Thông thường, sắc màu chính là tên của màu. Ví dụ: đỏ, cam, lục… Các sắc màu khác nhau được biểu diễn trên vòng tròn màu và có giá trị từ 0o đến 360o.
a. Hue (sắc màu): Thông thường, sắc màu chính là tên của màu. Ví dụ: đỏ, cam, lục… Các sắc màu khác nhau được biểu diễn trên vòng tròn màu và có giá trị từ 0o đến 360o.
Vòng tròn màu
Người ta cũng có thể biểu diễn Hue theo mô hình 3 chiều dưới đây:
Trong Photoshop, để chọn màu ta bấm chuột vào biểu tượng Foreground color hoặc Background color.
Khi đó, hộp thoại Color Picker sẽ hiện ra:
b. Saturation (độ bão hòa màu):
Độ bão hòa màu thể hiện độ thuần khiết của màu. Khi có độ bão hòa cao,
màu sẽ sạch và rực rỡ. Khi có độ bão hòa thấp, màu sẽ đục và xỉn. Độ bão
hòa thay đổi từ 0% (xám) đến 100%.
Trên vòng tròn màu, độ bão hòa màu tăng dần từ tâm ra chu vi
c. Brightness (độ sáng): Độ sáng của một màu mô tả nó sáng hay tối như thế nào. Độ sáng thay đổi từ 0% đến 100%.
Trong mô hình 3 chiều, độ sáng tăng dần từ đáy lên đỉnh
IV. Mô hình CIE Lab
Mô hình CIE L*a*b* được xây dựng dựa trên khả năng cảm nhận màu của mắt người. Các giá trị Lab mô tả tất cả những màu mà mắt một người bình thường có thể nhìn thấy được. Lab được xem là một mô hình màu độc lập đối với thiết bị và thường được sử dụng như một cơ sở tham chiếu khi chuyển đổi một màu từ một không gian màu này sang một không gian màu khác.
Theo mô hình Lab, tất cả các màu có cùng một độ sáng sẽ nằm trên cùng một mặt phẳng có dạng hình tròn theo 2 trục a* và b*. Màu có giá trị a* dương thì ngả đỏ, màu có giá trị a* âm thì ngả lục. Tương tự b* dương thì ngả vàng và b* âm thì ngả lam. Còn độ sáng của màu thì thay đổi theo trục dọc.
Mô hình CIE L*a*b* được xây dựng dựa trên khả năng cảm nhận màu của mắt người. Các giá trị Lab mô tả tất cả những màu mà mắt một người bình thường có thể nhìn thấy được. Lab được xem là một mô hình màu độc lập đối với thiết bị và thường được sử dụng như một cơ sở tham chiếu khi chuyển đổi một màu từ một không gian màu này sang một không gian màu khác.
Theo mô hình Lab, tất cả các màu có cùng một độ sáng sẽ nằm trên cùng một mặt phẳng có dạng hình tròn theo 2 trục a* và b*. Màu có giá trị a* dương thì ngả đỏ, màu có giá trị a* âm thì ngả lục. Tương tự b* dương thì ngả vàng và b* âm thì ngả lam. Còn độ sáng của màu thì thay đổi theo trục dọc.
V. Tại sao màu sắc không giống nhau
Không có một thiết bị nào trong các hệ thống in ấn có khả năng phục chế được toàn bộ quang phổ màu mà mắt người nhìn thấy được. Mỗi thiết bị đều hoạt động trong một không gian màu hữu hạn nào đó. Mô hình CIE Lab có không gian màu cố định vì được xây dựng dựa trên khả năng cảm nhận màu của mắt người. Mô hình Lab là độc lập đối với thiết bị. Các mô hình còn lại như: RGB, CMYK, HSB thì có thể có nhiều không gian màu khác nhau và phụ thuộc vào thiết bị.
Không có một thiết bị nào trong các hệ thống in ấn có khả năng phục chế được toàn bộ quang phổ màu mà mắt người nhìn thấy được. Mỗi thiết bị đều hoạt động trong một không gian màu hữu hạn nào đó. Mô hình CIE Lab có không gian màu cố định vì được xây dựng dựa trên khả năng cảm nhận màu của mắt người. Mô hình Lab là độc lập đối với thiết bị. Các mô hình còn lại như: RGB, CMYK, HSB thì có thể có nhiều không gian màu khác nhau và phụ thuộc vào thiết bị.
Do có các không gian màu khác nhau nên màu sắc của
tài liệu được thể hiện trên các thiết bị khác nhau cũng sẽ không giống
nhau. Sự khác biệt về màu sắc có thể phát sinh do hình ảnh được tạo ra
từ nhiều nguồn khác nhau (từ máy quét, từ máy ảnh số…); các phần mềm đồ
họa định nghĩa màu cũng khác nhau; vật liệu in khác nhau (giấy in báo có
không gian màu hẹp hơn giấy couché); và do thiết bị được chế tạo từ các
nhà sản xuất khác nhau; tuổi thọ thiết bị khác nhau…
Các thiết bị khác nhau có không gian màu khác nhau
(Còn nữa)
GV NGUYỄN KHOA CÁT
Công ty TNHH Khải Thiên (KTC Co., Ltd) - Trung tâm đào tạo
Công ty TNHH Khải Thiên (KTC Co., Ltd) - Trung tâm đào tạo